De journalistiek is op zoek naar zijn grenzen. Lokale kwesties worden vaker landelijk nieuws, vooral als er een verontrustende en emotionele component aan zit. En het aantal mega-nieuwsgebeurtenissen neemt toe. Dat heeft alles te maken met globalisering. De uitvergroting van nieuws versterkt bovendien het destabiliserende effect dat de globalisering toch al heeft op de politiek en de democratie.
In De Republikein. Jaargang 11, nummer 1, maart 2015. ISSN 1574-1834. pp. 6 – 11.
De serie over datajournalistiek valt wel heel snel van het ene uiterste – ‘datajournalistiek is eeuwenoud’ – in het andere: ‘het idee om in databases naar nieuws te graven werd in Nederland al in 2008 geopperd’ en ‘Deze opkomst van datajournalistiek in Nederland werd ongeveer een jaar geleden ingeluid door de vacature van NU.nl voor een datajournalist’. Daartussen wordt een héél groot stuk geschiedenis overgeslagen. Dat is jammer, want juist in Nederland heeft datajournalistiek een behoorlijke traditie. Wie denkt op nul te moeten beginnen, mist een uitgelezen kans om daarvan te leren.
Als één ding opvalt in de berichtgeving over de kredietcrisis, is het dat nieuwsmedia slechts mondjesmaat eigen, gezichtsbepalend onderzoek hebben gepubliceerd. Hoe komt dat? Een beschrijving van het krachtenveld in de financiële journalistiek.
In Machteld Bouman en Ditty Eimers (red.), Jaarboek Onderzoeksjournalistiek 2009. VVOJ, 2009. ISBN 978-94-90527-01-3. pp. 13 – 17.
Voor velen in het onderwijs refereert de term onderzoek in de eerste plaats aan wetenschappelijk onderzoek. Voor wetenschappers, en onderwijsmensen met een wetenschappelijke opleiding, geldt dat in nog sterkere mate: als het om onderzoek gaat, is wetenschap de maat der dingen. Wie journalistiek wil beoordelen aan de hand van maatstaven voor wetenschap, heeft niet helemaal begrepen dat beide métiers op wezenlijke punten van elkaar verschillen.
In Noud Cornelissen en Pieter Leenheer (red.), Media en onderwijs. Beschouwingen over de omgang tussen onderwijs en journalistiek. Kluwer, 2008. ISBN 978-90-13-05722-5. pp.93 – 96.
Het stuk in nrc.next onder de kop ‘Journalistiek is wel een echt vak’, waarin ik betoog dat bijdragen van burgers aan allerlei websites vaak ten onrechte worden aangeduid als ‘burgerjournalistiek’, heeft her en der reacties losgemaakt. Die nopen tot duiding en vervolg. In het genoemde artikel stel ik de voorkeur te geven aan de term ‘publieke conversaties’ boven ‘burgerjournalistiek’, omdat ik de term ‘journalistiek’ – inclusief alle voorvoegsels – wil bewaren voor bijdragen die aan nauwer omschreven criteria voldoen. Alle journalistiek maakt deel uit van een publieke conversatie, maar niet elke bijdrage aan een publieke conversatie is journalistiek.
Ter gelegenheid van de derde wereldwijde conferentie over onderzoeksjournalistiek, die in 2005 in Amsterdam plaatsvond, is de stand van zaken op het gebied van onderzoeksjournalistiek in twintig Europese landen in kaart gebracht. Niet eerder was zulk vergelijkend onderzoek gedaan. Het leidde tot opmerkelijke conclusies, zoals dat de mate, de aard en de hoeveelheid van onderzoeksjournalistiek niet afhankelijk is van beschikbare budgetten.
Dick van Eijk (ed.), Investigative Journalism in Europe. VVOJ, 2005. 355 pp. ISBN 90-808046-6-5.
Het boek kan per hoofdstuk worden gedownload van de website van de VVOJ of in hardcopy worden besteld bij secretariaat@vvoj.nl
Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert ongelooflijk veel informatie over Nederland, maar naarmate het geografisch niveau gedetailleerder is, is de informatie onvollediger en inconsistenter. Buurten, zoals het CBS die hanteert, zijn te ongelijk van grootte, postcodes zijn particulier bezit. Het CBS zou een door de jaren heen consistente indeling van Nederland op binnengemeentelijk niveau moeten hanteren.
In Monique Biemans et al. (red.), Sturen op statistieken. Visies uit de samenleving. CBS, 2004. ISBN 90-35726-28-6. pp. 34 – 35.
Bij de oprichting van de Vereniging van Onderzoeksjounalisten in 2002, gingen de oprichters te rade bij de veel oudere Amerikaanse en Zweedse zusterverenigingen om te zien hoe de tradities in onderzoeksjournalistiek zich daar hadden ontwikkeld, welke rol de verenigingen daarin hadden gespeeld, en wat wij daar in Nederland en Vlaanderen van zouden kunnen leren.
Dick van Eijk (ed.), Bo G. Andersson, Sarah Cohen, Torbjörn von Krogh, Investigative Journalism in the US and Sweden. Lessons to the Low Countries. VVOJ, 2003. 78 pp. ISBN 90-808046-1-4.
Het boek kan worden gedownload van de website van de VVOJ, of in hardcopy worden besteld bij secretariaat@vvoj.nl.
Datajournalistiek is de hedendaagse term waarmee het metier wordt aangeduid dat decennia lang computer assisted reporting heette. De oprichters van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten realiseerden zich van meet af aan dat kennis over datajournalistiek steeds belangrijker zou worden. In enkele landen was er al veel ervaring met trainingen op dit vlak. Dit rapport zet op een rij in hoeverre buitenlands traningsmateriaal geschikt is voor toepassing in Nederland en Vlaanderen.
Dick van Eijk, Henk van Ess, Lesmateriaal voor computer-assisted reporting. VVOJ, 2003. 41 pp.
Het rapport is te dwonloaden van de site van de VVOJ.
Hypertext heeft een veel langere geschiedenis dan algemeen bekend is. In Gelinkte pioniers komen drie pogingen aan bod die zijn ondernomen om hypertext gestalte te geven: een in de jaren dertig en veertig (Vannevar Bush), een in de jaren zestig en zeventig (Ted Nelson), en een in de jaren tachtig en negentig (Tim Berners-Lee). De eerste is nooit verder gekomen dan de tekentafel, de tweede leverde uiteindelijk werkende software op die door vrijwel niemand wordt gebruikt, de derde schiep het dagelijks gereedschap voor honderden miljoenen mensen: het world wide web. Gelinkte pioniers is de doctoraalscriptie waarmee ik in 2003 ben afgestudeerd als socioloog. Ik poog ik te verklaren hoe het komt dat er van deze drie initiatieven terecht is gekomen wat ervan terecht is gekomen.